‘Het gaat me aan het hart’. Scheidend KLM CEO Pieter Elbers bevindt zich in de laatste dagen van zijn lange blauwe carrière, maar de strijdbaarheid blijft tot het laatste moment. Op 30 juni aanstaande neemt hij afscheid om deze herfst de uitdaging aan te gaan in India. Een allerlaatste laatste gesprek met hem in zijn rol als KLM CEO daags voor de mondiale luchtvaarttop IATA AGM in Doha. Over Schiphol, KLM-DNA en de toekomst.
Door Tijn Kramer
Schiphol…
‘Het is frustrerend. Je hebt voor veel miljarden aan investeringen in vliegtuigen en faciliteiten, je hebt klanten die graag weer willen vliegen en dan loopt het vast op de security van de luchthaven. Uiteraard, er is een algemeen probleem aangaande personeelstekorten in de maatschappij, in de hele wereld. Maar de mate waarin lijkt op Schiphol wel veel groter dan op veel andere plaatsen.
Is de oplossing er wel?
‘Niet overnacht. Maar in het zoeken naar oplossingen, naar mogelijkheden, moet je naar mijn idee, echt alles proberen. Want al die oplossingen hebben weer doorlooptijd nodig. En daarnaast, een landingsbaan die open ligt voor onderhoud in de zomer, heb je niet de volgende dag weer dicht gedaan. Maar die landingsbaan had natuurlijk sowieso niet open moeten zijn. KLM wil graag meedenken en meepraten waar mogelijke oplossingen liggen.’
Had jij het anders aangepakt als je op de stoel van Dick Benschop had gezeten?
‘Dat is een te makkelijke vraag. Wij zijn klanten van Schiphol, wij betalen geld aan Schiphol, en verwachten dat we een service krijgen. Net zoals onze klanten dat, en terecht, van ons verwachten. En daar kunnen we helaas ook niet altijd aan voldoen, ook wij hebben onze uitdagingen. Maar de mate waarin is bij Schiphol te groot geworden.
Waar moet Schiphol heen in de toekomst?
‘Schiphol is natuurlijk heel lang een voorbeeld geweest voor veel plaatsen in de wereld. Een luchthaven met een soepel reisproces, alles onder één dak, korte overstaptijden, klantgericht, gebruik makend van goede technologie. Gewoon een heel plezierige luchthaven. Het had een uitstekende naam en reputatie. En dat is het op dit moment niet. En dat moet het wel willen zijn.’
En voor zowel zakelijke als leisure klanten?
Natuurlijk, natuurlijk. Leisure en zakelijk horen bij elkaar. We hebben een luchtvaartnota, goede plannen en visie, maar het schort aan de uitvoering. Lelystad is ontwikkeld en al jaren klaar om geopend te worden.
ANVR, de grote touroperators, en jullie ook houden Schiphol financieel verantwoordelijk.
Dat is de consequentie. Maar in zichzelf hebben we daar natuurlijk beperkt wat aan. Covid was nog niet voorbij en we krijgen een 37 procent tariefstijging voor de komende drie jaar neergelegd. De snelheid waarmee de tariefverhogingen worden doorgevoerd door luchthaven Schiphol staan in schil contrast met de snelheid waarmee de problemen worden opgelost. Natuurlijk is het ingewikkeld, is het hardnekkig. Je kunt het zeker niet los zien wat er ook elders gebeurt op andere Europese luchthavens. Maar er zijn natuurlijk drukke dagen, net zoals er zwarte zaterdagen zijn op de autowegen. ‘You don’t build a church for Easter Sunday’. Maar er zijn nu drukke dagen bij die nog steeds ruim onder 2019 liggen en die ‘we’ nu al niet meer aankunnen. En dat het vervolgens breder getrokken wordt en dat Schiphol structureel moet krimpen…Ik vind het opportunisme om de huidige problemen te gebruiken om een heel andere agenda aan de kaak te stellen.
Ben je over een weekje blij dat je even buiten dat speelveld staat?
‘Nee, want het gaat me aan het hart! We hadden een fantastisch stuk infrastructuur, ‘state of the art’ waarin vele duizenden betrokken en professionele collega’s werken. Dat hoorde je ook altijd. De hele wereld zei hoe we dat als KLM op de hub Schiphol maar mooi voor elkaar hadden. Nu praten ze er ook over, maar op een heel andere manier. Ik baal daarvan. Ik ben helemaal niet blij dat ik daar vanaf ben.’
Je zou er eigenlijk je tanden nog wel willen inzetten.
Er is een besluit genomen, de consequentie is dat ik op 1 juli opgevolgd wordt door Marjan Rintel. Zij gaat het straks op haar eigen manier doen, en vast ontzettend goed. Dat is de realiteit. En ‘had ik beter dit of dat’… daar gaat het nu niet om. Maar het doet me wel wat. Uiteindelijk werken 30.000 betrokken en gemotiveerde collega’s bij KLM. Die hebben net twee jaar Covid achter de kiezen. Met quarantaines, het fors inleveren van salaris en wat al niet meer. En dan gaat het eindelijk weer de goede kant op waarbij de klanten massaal terugkomen en dan krijg je dit. Dat is geen pretje om in te werken…
De laatste dag
Wat ga jij je vrouw antwoorden als je op 30 juni thuiskomt en ze vraagt hoe je dag was?
(een beetje emotioneel) ‘Het was de laatste dag, na een prachtige reis van 30 jaar bij een geweldig bedrijf’
Hoe kijk je terug?
‘Ik voel me bevoorrecht. Ik ben in 1992 bij KLM begonnen. Ik heb met fantastische mensen samengewerkt en heel veel geleerd van leidinggevenden en andere collega’s. Ik kan niet anders dan daar heel erg dankbaar voor zijn.’
Zit er ook een bitterzoet element aan je afscheid?
‘Nee. Niet. Het bedrijf is me ongelooflijk dierbaar, de collega’s zijn me evenzeer dierbaar. Het is een rijk en uniek bedrijf. Ook aan diversiteit en nationaliteiten die er werken, in het werk dat we allemaal doen, in de achtergronden, de beroepstrots in alle lagen. Het is heel erg mooi dat ik dat heb mogen meemaken, mijn steentje aan heb kunnen bijdragen. En zelfs de laatste acht jaar als twaalfde CEO de club heb mogen aanvoeren…nee, niets bitterzoets.’
Wanneer kwam voor jou het moment dat je wist: ‘dit stopt.’
De aankondiging van de Raad van Commissarissen is begin januari gedaan. Natuurlijk heb je met elkaar gesproken voor die tijd maar formeel was dat begin januari.’
We krijgen dan keurig het persbericht dat het ‘in goed overleg’ was…kun je daar iets aan toevoegen?
‘Nee, daar kan ik niets aan toevoegen. In goed overleg is in goed overleg, ik ga daar verder niets aan afdoen of bijdoen. In goed overleg is in goed overleg. En als dat niet zo zou zijn, dan had ik het niet gezegd.’
Wanneer kwam Indigo in het verhaal?
‘Op het moment dat het aangekondigd wordt, dan ga je rondkijken. Ik ben 52 en zit nog vol energie. Dan komen er verschillende mogelijkheden langs, waaronder die van CEO bij IndiGo. En daar ben ik uiteindelijk vol vertrouwen en energie op in gestapt.’ (Elbers begint daar op 1 oktober 2022)
Wat trok jou aan in dat verhaal?
‘Een aantal zaken. Wat Indigo gedaan heeft in de laatste zestien jaar is ontzettend indrukwekkend. Vanuit bijna niets zestien jaar geleden en nu marktleider in India met 270 vliegtuigen. En naar de toekomst toe ligt er een enorme uitdaging, in een deel van de wereld waar heel veel gebeurt en nog heel veel te doen is. Die combinatie van hun track record en de mogelijkheden die er liggen voor de toekomst was voor mij doorslaggevend. ‘
De markt in India is turbulent en IndiGo is een airline met een ander DNA dan KLM (de airline vliegt lowcost en op dit moment vooral binnenlands en regionaal, red). Is dat spannend, was je daaraan toe?
‘Natuurlijk is dat anders en spannend, in 30 jaar heb ik uiteraard ook het KLM DNA in mij. Maar het is bovenal spannend, omdat het nieuw en anders is. En nu het besluit is genomen ga ik daar vol voor. ‘
De airline heeft een eigenaar, je hebt geen EU-regels. Ben je blij dat het politieke aspect minder wordt en dat je allicht meer ondernemer wordt?
‘Ik geloof nooit zo dat het gras elders groener is. KLM heeft specifieke en expliciete uitdagingen en die zullen daar bij IndiGo er ook weer zijn. Wat die precies zijn ga ik over tijd ontdekken. Ik wil er graag wat van maken. Ik heb er heel veel zin in. Ik kijk in dankbaarheid terug op KLM, en nu is de blik op de toekomst.’
Mondiale uitdagingen
Covid, het lijkt soms alweer alsof het voorbij is…is het niet juist de tijd om maatregelen in te bouwen?
‘Er gebeurt gelukkig veel, ook bij IATA. Vorig jaar was het tijdens de AGM in Boston de vraag wanneer de reisrestricties zouden vervalen. Nu dat in veel delen van de wereld wel zo is komen nu de lessen van wat wel en niet werkt of heeft gewerkt. Het stoppen van vliegverkeer heeft in die periode hooguit de zaken misschien wat afgeremd maar zeker niet gestopt. De luchtvaart werd heel rigoureus met vliegverboden opgezadeld. Laat dat niet nog een keer gebeuren, maar laten we de boel hanteerbaar houden. Daar wordt nu volop aan gewerkt.’
En duurzaamheid. We horen veel maar eigenlijk is er nog niet zoveel bereikt.
‘Er is juist ongelooflijk veel bereikt. Zie ook de Co-2 reductie productie per passagier. Sustainable Aviation Fuel (SAF) begint daarbij een enorme versnelling te krijgen. We hebben laatst de Sustainable Flight Challenge gedaan, en daar leren we nu weer nieuwe inzichten. Feitelijk is er dus al veel bereikt en in de toekomst komen daar nog veel initiatieven bij. ‘If anything’, moeten we wel beter het belang duidelijk maken aan publiek en consumenten. Want de consumenten willen heel graag vliegen. Er is een enorme vraag, en zij willen dat ook steeds bewuster doen. Onze campagne ‘Fly Responsibly’ uit 2019 is ook heel goed geland. Maar we moeten nóg beter uitleggen wat we bereikt hebben en wat we allemaal doen.’
Maar wereldwijd is nog maar 0,1 procent SAF en er is niet eens genoeg om in de vraag te voorzien.
‘Maar het gaat wel in een enorme versnelling. We hadden laatst op een vlucht naar Edmonton voor de Sustainable Flight Challenge 39 procent SAF aan boord. Hebben we vandaag voldoende beschikbaarheid? Nee. Maar het feit dat we laten zien dat het haalbaar is betekent dat er heel veel gedaan wordt, ook door anderen.. Er is zoveel aandacht, zoveel commitment. We hebben goede stappen gezet, en het is aan ons om dat beter te communiceren, maar ik ben hoopvol gestemd ‘
Tot slot
Is het boek KLM definitief dicht?
‘Jazeker.’
En wat zeg je tegen jezelf als je straks na je laatste KLM-dag je kantoordeur dichttrekt?
‘Dat het een ongelooflijk mooie reis was. En dat ik alle KLM-collega’s daar heel erg dankbaar voor ben.’
