Na jaren van vertrouwde gezichten maakt de reisbranche ruimte voor een nieuwe lichting leiders. Bij Sunny Cars nemen Suzanne Al en Marco Ammerlaan het stokje over van Hans Knottnerus, Frank Radstake volgt bij de ANVR Frank Oostdam op, Maaike van der Windt volgde Coby van Dongen op bij de Jong Intra Vakanties en bij Uniglobe Travel Holland nam Laura Koreman het stokje over van Cees Klinkenberg. Wat betekent deze generatiewissel voor de koers, de cultuur en de continuïteit? Hoe vullen zij de schoenen van hun voorgangers?
Foto boven – Staand: Arjen Lutgendorff, Maaike van der Windt, Suzanne Al, Marco Ammerlaan en Sharon Evers. Zittend: Laura Koreman en Frank Radstake. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
Hoe is het proces gegaan, voordat je als opvolger werd aangewezen?
Al: ‘Het was al langer bekend dat Hans zou vertrekken. Hij was daar vrij open over en noemde het ook in interviews. Er waren vier opties: kiezen voor iemand extern, Ammerlaan aan het roer, Al aan het roer of beiden aan het roer. Uiteindelijk heeft Hans het met Kai Sannwald (oprichter en mede-eigenaar van Sunny Cars, red.) en Thorsten Lehmann (mede-eigenaar Sunny Cars, red.) besproken. Toen zij in Nederland waren en ons vroegen even binnen te komen, wisten we dus wel ongeveer wat de boodschap zou zijn. Dat was ‘pas’ in november.’
Ammerlaan: ‘We kregen de tijd om na te denken of we als duodirectie aan de slag wilden, maar wij wisten al lang dat we dat wel wilden doen.’
Al: ‘Wij zijn echt een drie-eenheid en werken al zo lang samen dat we precies weten wie wat oppakt. Hans was heel complementair aan ons en vervulde bovendien een verzorgende rol die we moeten overnemen. Dat kunnen wij misschien niet op dezelfde manier, maar het DNA, dat servicegerichte, en het oog voor detail nemen we zeker mee.’
Ammerlaan: ‘Een van de eerste dingen die we hebben gedaan, is het aanstellen van een officemanager. Die neemt een aantal taken over die Hans altijd op zich nam, maar waarin het ons aan tijd ontbreekt om dat erbij te doen.’
Was jij de gedoodverfde opvolger van Frank (Oostdam, red.)? Of waren er nog andere gegadigden?
Radstake: ‘Of er nog andere gegadigden waren, weet ik eigenlijk niet. Frank Oostdam besprak met mij in 2020 al zijn wens om nog een paar jaar te blijven, maar corona stelde de plannen uit. In 2023 liet hij weten nog anderhalf jaar te willen blijven, werd er gepolst bij bestuursleden en bij de achterban, en in juli 2024 volgde ik hem op.’
Ammerlaan: ‘Voor mij was het redelijk vanzelfsprekend dat dit zou gaan gebeuren. Voor jou ook?’
Radstake: ‘Nee, pas toen het bestuur het besluit had genomen, was het zeker. Het was wel mijn ambitie, en ook die van Frank Oostdam, om het stokje aan mij over te dragen. Ik heb overigens niemand gehoord die zei: ‘Het verbaast me hogelijk dat jullie voor deze oplossing hebben gekozen’.’
Maar ben je tijdens corona gaan twijfelen, want het was echt een rotperiode?
Radstake: ‘Twijfel heb ik niet gehad, maar het was wel een dubbeltje op zijn kant of ik had moeten vertrekken bij de ANVR. Alle bedrijven moesten enorm saneren, ook de ANVR. Hoewel ik al lang bij de ANVR werkte, was ik op enig moment binnen het team degene met de kortste staat van dienst. We hebben toen echt moeten kijken hoe het verder moest. Het voelde wel alsof mijn positie op losse schroeven stond.’
Koreman: ‘Ik denk dat veel reisprofessionals die de coronaperiode hebben meegemaakt, nu het gevoel hebben: ik kan elke storm aan.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Maaike van der Windt, Suzanne Al, Marco Ammerlaan, Laura Koreman en Frank Radstake. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
Ben jij gevraagd of heb je gesolliciteerd?
Van der Windt: ‘Via de commissarissen kwam ik in beeld. Ik wilde graag een CEO-rol en de functie bij de Jong Intra Vakanties voldeed, op de reisafstand na, helemaal aan mijn wensen. Na gesprekken met commissarissen en aandeelhouders, maar ook met branchegenoten waaronder Frank Oostdam, Arjan Kers (managing director TUI Nederland en België, red.) en Jeroen Martron (CEO Airtrade), concludeerde ik dat dit wel eens de juiste plek was. Ik wilde zelf terechtkomen op een plek waar ik tot mijn recht zou komen, maar ook waar ik recht zou doen aan wat het bedrijf nodig had.’
Heb je toen ook met Coby gesproken?
Van der Windt: ‘Nee, ik heb niet direct met Coby gesproken omdat het nieuws toen nog niet bekend was. In de periode nadat ik was aangesteld en voordat ik begon, heb ik wel uitgebreid met haar gesproken. Ook door dat gesprek dacht ik: dit is echt een hartstikke leuk bedrijf. Door de omvang van het bedrijf ken ik iedereen persoonlijk; de reisbranche is ontzettend leuk, wist ik al, en na het ontmoeten van het managementteam voelde het nog beter. Ik kende alleen Paul (van Laarhoven, red.), de rest niet, maar het klikte direct. Coby kende ik een beetje van de ANVR-congressen. Pas toen ik was begonnen, hoorde ik regelmatig dat ik de grote schoenen van Coby moest vullen en realiseerde ik me pas dat zij zo’n icoon was.’
Radstake: ‘Wij begonnen in een nieuwe rol bij een bedrijf dat we al jaren kenden, maar jij kende het niet en ging iets doen wat je nog niet eerder had gedaan: werken bij een touroperator.’
Van der Windt: ‘En dan iemand opvolgen die er al zo lang zit en het bedrijf door en door kende. In het begin was dat wel spannend en had ik steeds de neiging om een hulplijn te bellen.’
Radstake: ‘Had je een hulplijn?’
Van der Windt: ‘Ik heb in het begin regelmatig contact gehad met bijvoorbeeld Werner van Disseldorp, die contact had met de commissarissen, maar ook met Berend Simons (managing director Sawadee Reizen, red.), die toen ook net als directeur was begonnen. Maar natuurlijk heb ik het meeste gehad aan mijn collega’s van de Jong Intra Vakanties.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Maaike van der Windt. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
Zit je na twee jaar op je plek?
Van der Windt: ‘Ik heb nog steeds niet de illusie dat ik alles weet, maar wat ik van tevoren had gedacht, klopt. Het is een ontzettend mooi en leuk bedrijf, in een competitief landschap. Wat ik vooral erg leuk vind, is de mix van B2C en B2B, waardoor een bedrijf een concurrent en partner tegelijk kan zijn. Eigenlijk is het nog veel leuker dan ik van tevoren had gedacht.’
Laura, hoe is het proces bij jou gegaan?
Koreman: ‘Na jaren als rechterhand van Cees Klinkenberg volgde ik hem in 2023 op. Ik wilde de rol niet één-op-één overnemen, maar op mijn eigen manier invullen. Ik was al jaren zijn linker- en rechterhand en had in die 22 jaar in de organisatie veel vertrouwen opgebouwd bij de ondernemers. De ondernemers waren het er unaniem over eens dat ik Cees moest opvolgen en dat er een fade-in-fade-out-situatie zou komen. Ik zit niet in een ivoren toren en ik ga het ook niet allemaal zelf bedenken. Dat heeft hele mooie reacties binnen de organisatie opgeleverd. Deze tijd vraagt om een transparant beleid en dat is ook precies wat we door de versterkte samenwerking met de ondernemers neerzetten.’
Heb je bepaalde dingen van Cees overgenomen?
Koreman: ‘Grappig dat je dat vraagt. Na ongeveer een jaar merkte ik dat ik toch onbewust dingen had overgenomen, vooral op commercieel en strategisch vlak. Juist daarin heb ik veel van Cees meegenomen.’
Heb je iets overgenomen van je voorganger?
Al: ‘Wij zitten nog een beetje in die fade-in-fade-outfase. Wat wij echt overnemen, is de cultuur: dingen willen regelen en dat meteen goed doen. Dat zat in het DNA van Hans, maar is nu het DNA van Sunny Cars. Het is ook onze propositie richting klant en retail: kwaliteit, all-in, ontzorgen, geen gedoe. Dat geldt niet alleen voor de huurauto’s, maar ook voor alles eromheen en richting onze eigen mensen. Hans is bovendien heel mensgericht; hij had oog voor iedereen en ving daardoor veel signalen op. Wij zijn echt een drie-eenheid en die rol van Hans zijn wij heel bewust aan het oppakken.’
Koreman: ‘Je zegt drie-eenheid…, dan ga je hem vast erg missen.’
Al: ‘Wij moeten echt wel een nieuwe balans gaan vinden, ja.’
Ammerlaan: ‘In die drie-eenheid had iedereen zijn eigen taak. Als er dan één wegvalt, moet je samen opnieuw uitvinden wie welk deel van die rol oppakt.’
Stel dat jij het niet zou zijn geworden, had je dat als een mes in je rug gevoeld?
Ammerlaan: ‘Er lagen vier opties op tafel. Ik weet niet of ik er op de langere termijn nog had gezeten als wij het niet waren geworden…’
Koreman: ‘Als de ondernemers een heel andere koers hadden gekozen, had ik dat niet als een mes in mijn rug gevoeld. Wel had ik mijn keuze daarop aangepast en mijn conclusies getrokken, want ik wilde die stap maken. Maar als het niet passend is, dan is het niet passend. Ik ben wie ik ben en als dat niet bij het profiel past, dan is dat zo.’
Radstake: ‘Als het bestuur een andere keuze had gemaakt, was dat een weloverwogen beslissing geweest. Ik zou dat nooit als een messteek zien, die woorden zou ik niet gebruiken. Maar als ik niet de nieuwe directeur was geworden, dan had ik waarschijnlijk niet meer bij de ANVR gewerkt. Ik was er klaar voor om directeur te worden. Na 8,5 jaar voorzitterschap van het Reiswerk Pensioenfonds, een financiële instelling met 600 miljoen euro vermogen en lang eindverantwoordelijkheid bij Reiswerk, voelde ik: het is tijd. Als ik Frank Oostdam niet had opgevolgd, was ik waarschijnlijk bij een andere branchevereniging aan de slag gegaan, maar de ANVR stond echt helemaal bovenaan mijn lijstje. Stiekem stond een van de grote sportbonden ook op mijn lijstje. Ik voel mij thuis in verenigingsland.’
Ammerlaan: ‘Wat maakt het werk van een vereniging zo mooi voor je?’
Radstake: ‘Verenigingen spelen een ongelooflijk belangrijke rol in hoe een sector, en Nederland, functioneert. Er zijn allerlei soorten verenigingen, van tennis- en voetbalclubs in dorpen tot brancheorganisaties. Ze vervullen allemaal een maatschappelijke rol. Dat geldt ook voor de ANVR. Jullie zijn concurrenten van elkaar en hebben soms een innige relatie, maar erkennen vooral dat samenwerking meer oplevert dan alleen opereren. Of het nu gaat om een cao en goede arbeidsvoorwaarden, of om de belangenbehartiging in Brussel bij consumentenzaken: samen bereik je meer. Dat vind ik een heel waardevolle rol.’
Koreman: ‘Of je nu in het verenigingsleven actief bent of in een organisatie werkt, zoals wij allemaal, uiteindelijk heb je altijd een dienende rol. Maar zoals jij het nu schetst, sta je daarbij nog meer op een soort spreekwoordelijke zeepkist en kom je op voor een hele sector. Ik kan me goed voorstellen dat je daar veel voldoening uit haalt.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Laura Koreman. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
Radstake: ‘Klopt. Het is niet altijd leuk, want als het minder goed gaat, sta je op het schavot en ben je makkelijk de kop van jut. Ergens is dat ook weer wel leuk. In de discussies over duurzaamheid werden de pijlen op mij gericht en dat vond ik prima. Richt die pijlen maar op mij, dan kan de sector op de achtergrond rustig doorwerken en daadwerkelijk dingen voor elkaar krijgen. Zo scherm je de sector ook een beetje af.’
Een lang zittende manager zorgt voor stabiliteit, maar remt vernieuwing.
Van der Windt: ‘Ik ben het daar niet mee eens, want ik geloof niet dat je, als je ergens lang werkt, niet meer kunt vernieuwen. Mijn insteek is altijd dat je vasthoudt aan wat goed is en kijkt waar verandering nodig is. Bij de Jong Intra Vakanties zie ik dat dagelijks: ons hoofd IT werkt hier al ruim veertig jaar en is misschien wel de grootste vernieuwer. Voor een bedrijf dat al 52 jaar standhoudt in deze woelige branche, neem ik mijn pet af. Dat kan alleen door focus op stabiliteit in combinatie met voortdurende vernieuwing.’
Koreman: ‘Ik sluit me daar helemaal bij aan. Vernieuwing hangt niet alleen af van hoe lang je ergens werkt, maar juist ook van de ervaring en kennis die je in de loop der jaren hebt opgebouwd. Ik kijk daarbij vooral naar hoe Cees dat heeft ingevuld. Innovatie is belangrijk, maar strategie minstens zo. Juist daarin grote stappen kunnen maken vind ik een heel belangrijk perspectief, en dat deel ik volledig.’
Al: ‘Het heeft vooral te maken met de gedrevenheid van een persoon. Je kunt ergens lang zitten en gezapig worden, maar Hans pusht nog steeds, omdat hij het bedrijf zo goed mogelijk wil achterlaten. Lang blijven hoeft dus geen belemmering te zijn, zolang je passie voor het product en je drive voor het bedrijf groot blijven.’
Heb je weleens het gevoel gehad: ‘Wanneer stopt hij/zij eens?’
Koreman: ‘Het hangt er vooral vanaf hoe iemand presteert. Neemt iemand zijn team en de organisatie nog mee of wordt het wat gezapig? Als het dat laatste is, dan denk je al snel: nu is het tijd.’
Werk je over twintig, dertig jaar nog bij hetzelfde bedrijf?
Al: ‘In theorie hoef ik nog zeventien jaar. Zolang je je goed voelt in een organisatie, passie hebt voor wat je doet en steeds nieuwe dingen kunt oppakken waar je energie van krijgt, is het goed. Soms dacht ik: moet ik ergens anders gaan werken? Maar telkens als ik een lijstje maakte, kwam ik uit op hetzelfde: ik wil eigenlijk alles wat ik nu heb, alleen met een andere naam (of functie?) erboven.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Suzanne Al. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
Koreman: ‘Ja, ik heb precies hetzelfde gehad. De reisbranche en mijn baan zijn zo dynamisch.’
Ammerlaan: ‘De naam van het bedrijf is nog hetzelfde, maar wat we doen in vergelijking met onze start bij deze bedrijven is totaal anders. De mensen zijn veranderd, de klant is veranderd, de techniek is veranderd. Na tien jaar is niets meer hetzelfde.’
Koreman: ‘Als je kijkt naar de omgevingsfactoren waar wij allemaal mee te maken hebben, zie je al genoeg verandering. Als je dan niet meebeweegt, ben je vanzelf niet meer relevant en prijs je jezelf als leider of directeur de markt uit.’
De managers veranderen, maar hoe wordt de toekomst van de sector gezien als het gaat om voldoende personeel?
Van der Windt: ‘Wij hebben nu geen moeite om mensen te vinden. Met AI maken we ook efficiëntieslagen, zodat we met dezelfde collega’s groei willen realiseren en zij daarnaast ook meer tijd overhouden voor partners en klanten. In de ontwikkeling van onze medewerkers gaat het niet alleen om harde vaardigheden, maar juist ook om de zogeheten soft skills, die eigenlijk helemaal niet soft zijn, maar essentieel in onze branche.’
Koreman: ‘Ik sluit me daar grotendeels bij aan. We kijken naar het profiel van de medewerkers die we nu hebben én naar dat van nieuwe collega’s. De jonge honden, niet gehinderd door kennis, absorberen alles als een spons. Daar gaat het meer om sturen en om die zogenaamde soft skills, die helemaal niet soft zijn, maar juist heel belangrijk. Die kun je goed kneden en vormen. Deze tijd vraagt om een ander type medewerker.’
Al: ‘De focus ligt op service, wat een ander type medewerker vraagt. We willen groeien zonder extra mensen aan te nemen en zetten daarom sterk in op procesoptimalisatie en AI, waarbij we zorgen dat iedereen meebeweegt.’
Ammerlaan: ‘Eens in de twee à drie maanden geven we een presentatie aan alle collega’s over de stand van zaken en de belangrijkste projecten. Afgelopen week hebben we dat weer gedaan en benadrukte Hans dat we hard werken aan AI, maar dat collega’s zich geen zorgen hoeven maken over hun baan. Integendeel: het maakt het werk juist interessanter. Het is belangrijk om dat te benoemen, want mensen maken zich daar toch zorgen over.’
Koreman: ‘Sommige mensen vinden het spannend. Ze denken dat hun functie verandert, dat ze vaker naar klanten toe moeten of de telefoon moeten oppakken, terwijl dat niet altijd bij hen past. Wij denken daarom graag met collega’s mee over de veranderingen die gaande zijn.’
Zie jij vanuit de ANVR een verjongingsgolf in de sector?
Radstake: ‘Tot drie jaar geleden was er niemand na mij gestart bij de ANVR en was ik met mijn 47 jaar de jongste binnen de organisatie. Inmiddels hebben we een enorme verjongingsslag gemaakt: nu zijn er nog maar drie mensen die langer in dienst zijn dan ik. Wat het bij ons fundamenteel moeilijk maakt, is dat we een kleine organisatie zijn met negen mensen in hooggespecialiseerde functies. Frank is vertrokken als algemeen directeur en volgend jaar gaat Walter (Schut, red.) met pensioen. Hij weet alles van luchtvaart, retail, zakenreizen en branche-efficiëntie. Ik ben nu al begonnen met het zoekproces, maar iemand vinden die hem één-op-één kan vervangen, is onmogelijk. Dat betekent dat we moeten kijken wie welke taken gaat overnemen. Dat maakt de dynamiek bij ons ingewikkeld zodra er iemand vertrekt.’
Tekst gaat verder onder de foto.
Frank Radstake. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
En kwetsbaar?
Radstake: ‘Ik denk dat we het meest kwetsbaar zijn als Ilse, die bij ons de ledenadministratie doet, zou vertrekken. Niemand anders weet hoe dat precies werkt, terwijl het cruciaal is. Als een reisbedrijf failliet gaat, moet dat bedrijf direct van de website verdwijnen. De hooggespecialiseerde functies binnen de ANVR zijn geweldig; mensen zitten er lang en weten enorm veel, waardoor je met een klein team veel kunt doen. Maar als iemand vertrekt, wordt het meteen ingewikkeld.’
En als iemand uitvalt?
Radstake: ‘Zeker, dat heb ik gezien toen Frank Oostdam uitviel. Werken bij een vereniging is echt fundamenteel anders dan bij een bedrijf of in een andere sector. Nieuwe collega’s moeten zichzelf de tijd gunnen om dat te leren. Ik zeg altijd: neem er negen maanden de tijd voor om te wennen. We hebben als ANVR uitdagingen, maar ook veel talent binnengehaald. Dat minder mensen voor toerisme kiezen, klopt, maar de situatie zoals in 2008 met jaarlijks 3.500 mbo-studenten is ook niet ideaal.’
Reageer eens op de volgende stelling: ‘De saamhorigheid in onze branche is niet meer hetzelfde als in de tijd dat onze voorgangers begonnen’?
Van der Windt: ‘Oneens, ik denk dat de saamhorigheid in de coronatijd juist heel groot was.’
Koreman: ‘De saamhorigheid is er nog steeds. Door de wisselingen van de wacht is dat niet iets wat er opeens uit is.’
Ammerlaan: ‘Kennen jullie een andere branche waarin je samen op pad gaat met je concurrenten of je ervaringen met concurrenten deelt?’
Tekst gaat verder onder de foto.
Marco Ammerlaan. Foto © Nils van Houts/TravMagazine.
Radstake: ‘Sorry, maar ik vind het echt een kulstelling. Helemaal vanuit de vereniging gezien. Er zijn zoveel mensen van verschillende partijen bereid om in het bestuur, commissies, stuurgroepen en platforms samen te werken. Dat is spectaculair. Je ziet het in weinig andere sectoren op deze manier.’
Van der Windt: ‘Ik was op de ANVR/Schiphol-barbecue deze zomer en daar sprak ik een medewerker van het Wereld Natuur Fonds. Ze was helemaal verbijsterd over de sfeer die er heerste onder bedrijfsmedewerkers die elkaars concurrenten zijn. Juist dat laat zien hoe saamhorig de reissector is.’
Voel je een bepaalde druk met de verantwoordelijkheid om een bedrijf goed draaiende te houden?
Koreman: ‘Niet anders dan in mijn functie hiervoor. Ik voel evenveel verantwoordelijkheidsgevoel, maar geen druk.’
Van der Windt: ‘Ik voel geen extra druk omdat ik de functie van Coby heb overgenomen, maar ik voel zeer zeker de verantwoordelijkheid voor het bedrijf.’
Ammerlaan: ‘Precies dat. Ik moest denken aan een ANVR-congres waar Van Bommel (schoenenfabrikant, red.) sprak. Hij begon met het verhaal dat hij ‘de hut’ van zijn vader had overgenomen en van de bank de opdracht kreeg een nieuwe visie of missie te formuleren. Zijn missie kwam erop neer: de boel niet naar de kloten laten gaan. Dat gevoel van verantwoordelijkheid en de druk die daarbij hoort, dat herken ik zeker.’
Radstake: ‘Frank Oostdam was heel sterk het gezicht naar buiten. Over de dagelijkse gang van zaken maakte ik me geen zorgen toen ik van start ging als directeur, die was en is meer dan uitstekend belegd bij het team. Het is makkelijk voor me om directeur te zijn met zulke goede mensen in mijn team. Het enige verschil was dat Frank ook hét gezicht naar buiten was. Ik wist wel dat ik dat kon, want ik had dat eerder gedaan, maar kort na mijn start gebeurde er iets bijzonders. Wereldwijd, en ook op Schiphol, vielen alle schermen uit door een mislukte beveiligingsupdate. Voor de reizigers was dat heel vervelend, maar voor mij betekende het dat ik meteen op alle camera’s en in alle kranten stond. Een geluk bij een ongeluk, want het was natuurlijk ontzettend beroerd voor de mensen die erdoor werden geraakt. Ik dacht stiekem wel: mooi, dat hebben we gehad, nu weet iedereen dat er een nieuwe directeur is.’
Top 50 los ontvangen?Op zoek naar een fysiek exemplaar van de Top 50? Geen probleem! Word nu abonnee (Compleet óf Web Only) en ontvang ook de Top 50 van 2025: https://www.travmagazine.nl/abonnementen/
Geef een reactie